Hayvancılıkta kaliteli ve verimli üretim destek modeli dönemi

Nagihan KALSIN

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ‘Planlı üretim’ kapsamında oluşturduğu yeni destekleme modelini içeren “2024-2026 Yıllarında Yapılacak Hayvancılık Desteklemelerine İlişkin Karar” Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Bu kapsamda, üreticilerin gelecek yılları öngörebilmeleri için destek kararı ilk defa 3 yıllık olarak hazırlandı. Ayrıca, destekleme tutarları katsayılar üzerinden belirlenerek performansa dayalı bir destekleme sistemi oluşturuldu. Yeni modelde yönlendirici ve verimliliği arttırıcı kriterleri sağlayanlar daha yüksek destek alacak, böylece verimli ve kaliteli üretim teşvik edilecek. Yeni destekleme programı ‘temel hayvancılık’ ve ‘ürün geliştirme’ destekleri olmak üzere iki gruba ayrılıyor.

Temel hayvancılık destekleri; büyükbaş hayvancılık, küçükbaş hayvancılık, arıcılık ve ipek böceği faaliyetlerinin desteklenmesinden oluşuyor. Her bir destek için temel destek tutarı belirlenirken, aile işletmeleri, genç ve kadınlar, birinci derece örgüt üyesi ile planlama bölgeleri gibi yönlendirici kriterleri sağlayan yetiştiricilere temel destek tutarına ilave destek verilecek.

Aynı şekilde suni tohumlama, soy kütüğü, yerli sperma, ari işletme, sürü yöneticisi (çoban) ile kendi tankında soğutma, örgüt üzerinden pazarlama, karkas ağırlığı, kaliteli tiftik ve sözleşmeli üretim gibi verimlilik kriterlerine ilave destek sunulacak. Ayrıca küçükbaş destekleri ilk defa kuzu ve oğlaklar için ödenecek.

Bundan sonra 3 yıllık olarak açıklanacak olan yeni destekleme modelinde katsayı ve performansa göre destekler verilecek. Yani destekleme modeli ile kaliteli ve verimli üretim dikkatte alınacak. Süt ve besilik materyal üretim planlama bölgelerine ilave destekler ise şöyle;

Çiğ süt desteği

Üretim planlamasının teşvik edilmesi kapsamında; süt ve besilik materyal üretim planlama bölgesi olarak belirlenen illerde doğan buzağı ve malaklar için temel desteğe yüzde 50, çiğ süt desteğinde ise süt üretim planlama bölgesi illerinde temel desteğe yüzde 40 ilave destekleme yapılacak. Damızlık materyalin yurt içi üretimle karşılanması için ari işletmelerde doğan dişi buzağı veya malaklara temel desteğe ilk defa ilave olarak 4 katı daha fazla destekleme sağlanacak.

Hastalıktan ari işletmeler veya AB onaylı işletmelerde üretilen süt için temel desteğe ilave olarak 3 katı daha fazla destekleme yapılacak. Karar kapsamında 2024’te buzağı ve malaklar için hayvan başına 1.000 TL, kuzu ve oğlaklar için hayvan başına 200 TL, arıcılık için kovan başına 100 TL, ipekböceği için kilogram başına 1.000 TL, besilik erkek sığır (karkas) için hayvan başına 500 TL, tiftik üretimi için kilogram başına 80 TL temel destek tutarı belirlendi.

Yeni karar ile mevcut durumda verimlilik kriterlerini sağlayan bir aile işletmesi buzağı başına 2 bin 68 TL destek alırken, yeni model kapsamında 4 bin 800 TL destek alacak. İşletme sahibinin kadın veya genç yetiştirici olması durumunda ilave 700 TL, birinci derece tarımsal amaçlı örgüt üyesi olması durumunda ilave 200 TL olmak üzere buzağı başına 5 bin 700 TL desteğe ulaşılacak.

Hangi üretici ne kadar alacak?

Hâlihazırda ari bir aile işletme 28 bin 680 TL destek alırken, yeni model kapsamında 77 bin TL desteğe çıkılacak. Mevcut durumda 100 baş anaç koyun varlığına sahip bir aile işletmesi; anaç koyun, sürü yenileme, göçer ve çoban desteği dahil toplam 45 bin 400 TL destek almaktayken yeni model ile bir aile işletmesi, işletmede doğan kuzular için kadın veya genç yetiştirici, birinci derece örgüt üyesi olması durumunda çoban desteği ile birlikte toplam rakam 85 bin 200 TL’ye yükselecek.

Arıcılık desteği

Şu anda 100 adet kovana sahip bir arıcı 6 bin TL destek alırken, yeni model kapsamında 10 bin TL temel destek alacak. Genç veya kadın arıcı olması durumunda ilave 4 bin TL, gezginci arıcı olması durumunda ilave 3 bin TL, birinci derece tarımsal amaçlı örgüt üyesi olması durumunda ise ilave 2 bin TL olmak üzere toplamda 19 bin TL desteğe ulaşabilecek.

İpek böceği desteği

İpek böceği desteği kapsamında; mevcut durumda bir yetiştirici 14 kilo yaş koza ve tohum desteği (1 kutu) için 5 bin 350 TL destek alırken, yeni model ile 14 bin TL temel destek alacak. Genç veya kadın olması durumunda ise ilave 5 bin 600 TL olmak üzere toplamda 19 bin 600 TL destek alacak.

Besilik erkek sığır (karkas) desteği

Hâlihazırda 5 baş kombine ırka sahip besicilik yapan bir aile işletmesi 300 kilogram karkas için 2 bin 500 TL destek alırken, yeni model kapsamında 2 bin 500 TL temel desteğe ilave olarak, 300 kilogram karkas olması durumunda 2 bin TL alacak. Aile işletmesi olması durumunda 10 bin TL, genç veya kadın yetiştirici olması durumunda 750 TL, birinci derecede tarımsal örgüt üyesi olması durumunda 500 TL olmak üzere 15 bin 750 TL desteğe ulaşacak.

Su ürünleri desteği

Su ürünleri yetiştiriciliğinde proje kapasitesi yıllık 50 ton ve altı olan kapalı devre üretim yapan, üretici birliğine üye olan ve birinci derece tarımsal amaçlı örgüte üye olan işletmelere her bir teknik kriter için temel destek tutarına ilave teknik kriter desteği verilecek. Küçük ölçekli balıkçılık desteği 2025 yılı için birim tutarları %43 ile %100 arasında arttırıldı. Balıkçı gemisi sahibi veya ortağı kadınlara küçük ölçekli balıkçılık desteği %35 daha fazla ödenecek.

Kriterlerini yerine getiren işletmeye ilave destek

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, karara ilişkin değerlendirmede, yeni destekleme modelinin gıda arz güvenliği dikkate alınarak üretim planlaması ekseninde hazırlandığını söyledi.

Hedeflerinin verimli, sürdürülebilir ve kaliteli bir üretim modeli olduğunu vurgulayan Yumaklı, “Ülke ihtiyacının yurt içi üretimle karşılanmasını hedefliyoruz. Bu kapsamda yerli gen kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi, kayıtların güncel tutulması ile üretim sürecinde yaşanan maliyet artışları ve fiyat istikrarsızlıkları gibi olumsuz şartlardan üreticilerin korunmasını planlıyoruz” dedi.

Yeni destekleme programı ile belirlenen kriterleri yerine getiren işletmelere ilave destekleme yapılacağını dile getiren Yumaklı, ayrıca, hayvancılık işletmeleri içerisinde önemli bir paya sahip olan aile işletmelerine ilk defa ilave destek verildiğini ve kırsalda üretimin ana direği olan kadınlara ve geleceğimizin teminatı gençlere pozitif ayrımcılık yapıldığını vurguladı.